تولوئن دی ایزوسیانات (TDI) یکی از اعضای خانوادهٔ ایزوسیانات‌ها است که مرتبط با شاخه شیمی پلی یورتان‌ها است. در فرایند تی دی آی، تولوئن دی آمین (TDA) با واکنش مجاورتی دی نیتروتولوئن ساخته می‌شود. TDA نیز به نوبه خود با کربنیل دی کلراید واکنش می‌دهد تا تولوئن دی ایزوسیانات (TDI) تولید شود. تولوئن دی ایزوسیانات تولید شده در واحدهای پتروشیمی معمولاً ترکیب۸۰ به۲۰ ایزومرهای تی دی آی ۴٬۲ و ۶٬۲ با حداقل عیار ٪ ۹۹/۵ است.
تولوئن دی‌ایزوسیانات
تولوئن دی ایزوسیانات با فرمول شیمیایی C9H6N2O2 و نامهای دیگری از قبیل: 2و4 -دی ایزوسیانات، 1- متیل بنزن، TDI، متیل فنیلن دی ایزوسیانات شناخته می‌شود. جرم مولکولی این ماده 16/174 گرم بر مول، مایعی بی رنگ( البته در نمونههای تجاری زرد رنگ) با بویی تند می‌باشد. نقطه ذوب این ماده 8/21 درجه سانتی گراد ، نقطه جوش آن 251 درجه سانتیگراد و دانسیته آن 225/1 گرم بر سانتی متر مکعب می‌باشد. شکل زیر ساختارشیمیایی این ماده را نشان می‌دهد.
ایزومرهای تولوئن دی ایزو سیانات:
این ترکیب شش ایزومر دارد ولی تنها دو ایزومر آن از درجه اهمیت بالایی برخوردار می‌باشند.
روش سنتز TDI
در ابتدا با نیتراته شدن تولوئن با استفاده از مواد شیمیایی اسید نیتریک، دی نیترو تولوئن(DNT) ایجاد می‌گردد. در مرحله بعد DNT با هیدروژن در مجاورت کاتالیزور واکنش داده و تولید تولوئن دی آمین(TDA) می‌نماید. سپس TDA با گاز فسژن واکنش می‌دهد و در پایان واکنش، یک محلول TDI خام تولید می‌شود. در ادامه TDI خام با تقطیر به محصول خالص تبدیل می‌شود.
کاربردهای TDI
- تولید فوم پلی اوره تان
- روکشها
- پوششهای صنعتی
- چسب
- درزگیر
- الاستومرها
- مبلمان
- عایق حرارتی ساختمان
- صنعت خودروسازی
خطرات و عوارض
تولوئن دی ایزوسیانات تحریک شدیدی برای چشم، پوست، دستگاه گوارش و سیستم تنفسی ایجاد می‌نماید. این ماده یک عامل آلرژیک قوی برای پوست و ریه است. قرار گیری طولانی مدت در معرض این ماده باعث تحریک بینی و گلو، تنگی نفس، خفگی، سرفه، حالت تهوع، استفراغ و درد شکم می‌گردد. مشابه همین ماده شیمیایی بوراکس نیز سبب حالت تهوع و استفراغ می‌گردد اما میزان خطر و آسیب آن کم می‌باشد.
ذخیره سازی و حمل
TDI در دمای 20 الی 24 درجه سلسیوس بایستی نگهداری می‌شود. که این موضوع همانند نگه داری اسید بوریک می‌باشد حمل این ماده باید با احتیاط صورت گیرد. زیرا پسماندهای این ماده اشتعال پذیر هستند. حین کار یا ذخیره سازی و حمل باید از وسایل ایمنی مناسب استفاده گردد. مخازن خالی شده را با استفاده از آب گندزدایی کنید. ابتدا درب را به مدت 48 ساعت باز نگه دارید و بعد از گذشت 48 ساعت مخزن بایستی با حلال کربنات سدیم شست و شو داده شود. مخازن حاوی این ماده تجاری بایستی در محیط خشک، خنک و به دور از نور خورشید ذخیره گرد. از نگهداری این در ظروف پلاستیکی اجتناب کنید.
